De Kaas- en Roomboterfabriek Irnsum werd opgericht in 1888, it jier fan de trije kreakelingen. Het was de eerste coöperatieve zuivelfabriek in deze omgeving. Vijf boeren met onderlinge familiebanden brachten het geld bij elkaar. De namen van kinderen van drie van hen staan op de eerste steen. Die gedenksteen (tussen @71 en @73) is bewaard en ingemetseld aan de oever van de Boarn, bij het begin van de voormalige dorpshaven.
Ook Earme Antsje investeerde in de zuivelfabriek, net als architect Jacob R. Nijdam die de fabrieksgebouwen ontwierp. Hylke Bonnes Hylkema werd de eerste fabrieksdirecteur. In Jirnsum schreef hij een indrukwekkend studieboek over de zuivelbereiding. Het werd meerdere malen herdrukt en Hylkema ontwikkelde zich tot een landelijke autoriteit.
De zuivelfabriek lag gunstig voor de aan- en afvoer over water. Hij trok bedrijvigheid aan, zoals de wagenmakerij die Klaas Wiersma hier begon. In dit deel van het dorp zaten o.a. een kruidenier, tevens petroleumventer, elektricien @116, manufacturenzaak @114, timmerman @112, groentewinkel @110, schoenmaker @106 en smederij @96. In laatstgenoemd pand had eerder Ruurd Elzinga zijn schildersbedrijf voor rijtuigen en automobielen. Daaruit is Spuiterij Elzinga (nu Elzinga BV) ontstaan. Timmerman en architect Jacob Ruurds Nijdam woonde in het huis @90 met de hoog gelegen woonkamer.
Zuidelijk van de ingang van de dorpshaven stond al in de 17e eeuw een scheepswerf. Na het overlijden van werfbaas Jelmer Jelles Postma zette zijn weduwe de zaak voort, tot ze failliet ging in 1834. Toen kocht Arjen Sybrens van Balen de scheepstimmerwerf met langshelling. Op dezelfde plek exploiteerden zijn nazaten rond 1900 een steenhouwerij. Weer later was hier opnieuw een werf, Rinco Shipbuilders, die in 1976 door brand werd verwoest.