Stelp Gerben Rijpma

De stelp van de familie Rijpma te Oudeschouw

Deze boerderij werd in 1906 gebouwd door timmerman Anne Damsma uit Irnsum.

Hij stond aan het begin van de noordelijke oprit naar de brug van Oudeschouw. Op hemelvaartsdag 1971 is deze grote stelpboerderij geheel afgebrand. De karakteristieke boerderij werd vervangen door een moderne ligboxstal en een losstaande woning.

De stelpboerderij was eigendom van Gerben Sipkes Rijpma, die in hetzelfde jaar een nieuw huis liet bouwen, om er te gaan rentenieren. Dit huis, naast de hervormde kerk, is ook door Anne Damsma gebouwd. Rijpma’s geld bleef niet renteloos in de brandkast liggen, want in 1915 liet hij een dubbele arbeiderswoning bouwen, tegenover de boerderij. Kort na de tweede wereldoorlog begon men met het aanbrengen van de aardebaan voor de nieuwe brug. Sinds die tijd loopt de omgelegde weg tussen de boerderij en de genoemde arbeiderswoningen.

Rijpma was een van de weinige boeren in deze contreien met een moderne ijzeren watermolen. Deze Amerikaanse “windmotor” stond nabij de oude boerderij. Na de oprichting van waterschap De Sneeker Oudvaart (in 1921) werd hij overbodig en gesloopt. Aanzicht vanaf het Noorden, voorgrond “de Middelhikke”

In 1860 werd de oorspronkelijke boerderij nog bewoond door Gerben Foppes Bergsma, eveneens kerkvoogd te Irnsum. Kennelijk hoorde de functie bij het eigendom van “pleats 1”.

Gerben Rijpma werd in de zomer van 1866 boer op de oude “pleats”, die iets naar achteren stond. Zijn enige zoon Sipke heeft hem vermoedelijk in 1906 opgevolgd.

Ergens in de jaren ’20 werd Pieter Franzes Pasma (1873-1954) huurder van de grote boerderij. Hij was in 1901 te Langweer getrouwd met Sjoukje Wabes de Boer (1874-1946). Hun oudste zoon Frans werd huisarts te Beetsterzwaag en zou zich ontwikkelen tot kunstschilder met een geheel eigen stijl.

De tweede zoon Wabe Eelke Pasma trouwde in 1933 met Fetske Jansma en zij werden in 1937 boer op de pleats te Oudeschouw. Rond 1966 kocht Pasma de boerderij van Gerben Poppes, die hem had geërfd van de familie Rijpma.

Boerderij nummer 1 was de grootste in het dorpsgebied van Irnsum. Vaak werd een boerderij gebouwd op een “âld sté”, dus een herbouw op dezelfde plek, doch dat was hier niet het geval. De oude ““pleats”, die bij de percelen land behoorde, heeft ongeveer 250 m westelijker gestaan, temidden van de weilanden. Immers, toen die lang geleden werd gebouwd was er nog geen Overijsselse straatweg. Vrijwel alle vervoer ging via het water; in dit geval over de opvaart die naar Abbengawier en Irnsum voerde. Fonterbuorren lag aan een zijtak van deze opvaart. De oude buurtschap bestond uit drie boerderijen, waarvan er twee werden verplaatst. (De middelste bleef staan, de zuidelijkste heette “De Winkel”)

Bij de plaats behoorde in 1640 maar liefst 100 pondematen land, ruim 36 ha. Daarmee was dit de grootste boerderij in het grondgebied van Irnsum. Het stemnummer 1 en de omvang van het grondgebied doen vermoeden dat hier vroeger een heerschap of hoofdeling de baas is geweest. Hiervoor is nog geen bewijs gevonden. De oudst bekende bewoner was Otte Haentkes, die in 1640, doch mogelijk al veel eerder, eigenaar was. Hij is rond 1570/80 geboren en werd in 1609 genoemd als kerkvoogd van Irnsum. In 1644 leefde hij nog.

In het jaar 1700 was de boerderij nog even groot, doch het land was toen bij 6 verschillende eigenaren in bezit. Volgens het floreenregister van 1798 werd de boerderij gebruikt door de erven van Tjerk Rintjes. Daarna huurden de erven van Foppe Jacobs de plaats. In 1832 was Jonkheer Tjalling Aedo Johan van Eijsinga eigenaar van het geheel. Vermoedelijk heeft Gerben Rijpma, of zijn vader, de boerderij van de familie Van Eijsinga gekocht. Totdat Gerben Rijpma in 1866 op deze boerderij kwam wonen was Gauke F. Bergsma de gebruiker.

In de 19e eeuw deden veel adellijke grootgrondbezitters (grietman families) afstand van hun boerderijen, omdat ze die niet meer nodig hadden voor het handhaven van hun macht. Tot de 19e eeuw was het stemrecht namelijk gekoppeld aan het eigendom van boerderijen.

Bronnen: Eigen archief. Boek: “Voor- en nageslacht van Gerben Sipkes Rijpma” door C. Rijpma. Zie ook www.gerbensipkesrijpma.nl