Na de reformatie van 1580 bestond er officieel maar één kerk, de hervormde staatskerk. Het katholieke geloof werd weliswaar verboden, maar verdween niet. De trouwste aanhangers hielden hagenpreken in de open lucht of kwamen bijeen in schepen en afgelegen boerderijen. Ook andere afvalligen hielden illegale kerkdiensten. Na het einde van de tachtigjarige oorlog nam de tolerantie geleidelijk toe. Aanvankelijk gedoogden de autoriteiten alleen de schuilkerk van de doopsgezinden. Hun gelovigen preekten om de beurt; dat waren de zogenoemde lekenprekers.

Bij de katholieken kwamen rondreizende missionarissen het oude geloof nieuw leven inblazen. Vooral in de 17e eeuw maakten de autoriteiten jacht op hen en wie een priester aangaf ontving een premie. Wanneer de schare volgers eenmaal groot en hecht genoeg was zocht men een eigen gebouw. Voor zo’n schuilkerk vormde Jirnsum een ideale locatie, dankzij haar ligging aan de rand van de grietenij (voorloper van wat nu een gemeente is) en de vluchtroute over het water.

De katholieke schuilkerk, opgedragen aan de heilige Sint Michiel, is nauwelijks nog als zodanig te herkennen. Op de gevel staat het jaartal 1709, maar het kerkje is daarna diverse malen verbouwd en vergroot. Zo kwamen er “ruime kraaken of hangzolders” in 1742, toen er al zo’n vierhonderd communicanten waren. Na een ruzie met de grietman, die weigerde een nieuwe pastoor toe te laten, werd Joannes Veltman als priester naar Jirnsum gezonden. Hij bedaarde de verhitte gemoederen en onder zijn beheer werd het gebouwtje opnieuw vergroot. Er kwam zelfs een orgel in. Dat was in de 18e eeuw.

De pastoor woonde in het huis naast de schuilkerk en beschikte over een zomerhuisje in de overtuin aan de Boarn. De Franse revolutie bracht vrijheid van godsdienst, maar het zou nog tot 1866 duren voordat de katholieken een echte kerk bouwden. Die werd vele malen groter en kreeg bovendien een toren.

Het oude pastoorshuis (Rijksweg @158) werd een bakkerij met winkel. Hier bakte Gabe Kiestra zijn befaamde oarlochskoeke volgens een geheim familierecept. Hij gebruikte het gebouwtje van de oude schuilkerk als opslagruimte voor zijn supermarkt.

Route Zuid: vertelpunt 2