Sybren van Balen begon koffiebranderij in Franeker

mrt 27 Mensen, Uncategorized By

In 1881 kocht Sybren Gerrits van Balen uit Irnsum voor f 10.500 een ‘koopmanshuizinge met pakhuizen, koffiebranderij en tuin’ te Franeker. Hij was geboren in 1849 en in 1878 getrouwd met Minke Broers Kingma van Poppingawier. Sybren van Balen handelde al in koffie en thee, in het familiebedrijf te Irnsum. Toen ze naar Franeker vertrokken had het echtpaar drie kinderen. De andere kinderen werden geboren in Franeker, waar ze nog enkele malen zijn verhuisd.
De zaken verliepen voorspoedig. Op het laatste adres, Eisingastraat 2, lieten de Van Balens een prachtig pand bouwen. Het staat er nog steeds, links naast het planetarium (zie afbeelding). Een oudere ansicht toont hetzelfde pand, met op het zonnescherm de tekst: “Stoomkoffiebranderij – Theehandel – S.G. van Balen & Zn”. Deze en andere foto’s zijn te vinden op historischcentrumfraneker.nl (via het menu: inwoners > sijbren-gerrits-van-balen).

Waar woonden de rijkste boeren?

nov 30 Boerderijen By

Hoe beter de grond, hoe rijker de boeren. De grond in het Boorngebied was van oudsher zeer geschikt voor de veeteelt. Dat wisten de monniken al in de middeleeuwen, toen de kloosters de vruchtbaarste gronden in bezit hadden. Tussen Rauwerd en Irnsum ligt zo’n gebied met vruchtbare klei, dat grotendeels behoorde tot het dorpsgebied van Rauwerd.
Uit eigen onderzoek naar de welvaart van de boerenstand in 1749 (in de dorpen Irnsum, Grouw, Roordahuizum, Rauwerd en Friens) blijkt dat de meeste rijkdom te vinden was onder de boeren van Rauwerd en Friens. Tussen deze dorpen ligt het riviertje de Moezel, een nog zichtbaar restant van een zijtak van de Middelzee. Door overstromingen werd in dit gebied, dat in feite de Boorndelta was, veel zeeklei afgezet.

Boerderijen database komt online

okt 19 Boerderijen By

Deze website toont op de homepage een satellietfoto, die ook als kaart kan worden ingesteld. Hierop staan talrijke (oranje) stippen, in een wijde cirkel in & rondom Irnsum. Dit gebied omvat ruwweg Irnsum, Flansum, Hegedyk (Rauwerd), Friens en de Suorein. Bijzonder is dat deze boerderijen in 3 verschillende grietenijen lagen. Deze zouden later de gemeenten Rauwerderhem, Idaarderadeel en Utingeradeel gaan vormen.

Elke stip geeft de plek aan van een boerderij. Sommige zijn al verdwenen, andere zijn verplaatst of ‘aan de agrarische bestemming onttrokken’, zoals dat zo mooi heet. In eerste instantie bestaat de populatie uit ongeveer 90 boerderijen.

De basis van de database bestaat uit alle boerderijen die stemrecht hadden in 1640. Daarvan bestaat een register, de zogenaamde Stemkohieren. Boerderijen die later zijn gebouwd komen ook in het bestand. De bijbehorende informatie komt uit allerlei bronnen, zoals de Floreenkohieren, krantenartikelen van bijv. verkopingen, gegevens uit het notarieel archief, genealogische informatie en diverse boeken.

Het is mijn bedoeling om zoveel mogelijk namen van eigenaren en bewoners te kunnen koppelen aan hun boerderijen. Wie op deze website voorouders heeft gevonden kan dus ook gemakkelijk zien op welke plek zij boer zijn geweest. Natuurlijk het liefst met (een indicatie van) de jaartallen er bij!

Boek “Flânsum – geschiedenis en herinnering”

feb 23 Boerderijen By

boek-flansum-geschiedenis-en-herinneringGepresenteerd onder enorme belangstelling (op zondag 22 februari 2015 in de pleats van Titus de Wolff) het boek  ‘Flânsum’. De ondertitel ‘Geschiedenis en Herinnering’ geeft precies aan waar het over gaat.

Flânsum is een heel oude agrarische nederzetting tussen Rauwerd (Raerd) en Irnsum (Jirnsum). Het begon met een aantal boerderijen op een terp, maar die terp werd al in de 19e eeuw afgegraven. Het boek beschrijft deze boerderijen en hun bewoners, maar het behandelt ook de geschiedenis van het landschap, met vaarwegen en oude voetpaden. In de late middeleeuwen stonden er zelfs een kapel en een stins. Van oudsher was het katholieke deel van de inwoners georiënteerd op Irnsum en hun kinderen liepen dagelijks naar school, over een voetpad door de weilanden naar De Pôle.

Het mooi verzorgde boek in harde kaft telt 140 pagina’s met talrijke foto’s en is in eigen beheer uitgegeven. Het is voor € 25 te koop bij Titus de Wolff, Flânsum nr. 5 en bij de schrijfster Sjoke Brunia-de Wolff, It Fintsje 6 te Raerd.

Bidprentje Johannes Dirks Hollander

dec 25 Uncategorized

Bidprentje-Johannes-Dirks-Hollander-afbeeldingDe boerenzoon Johannes Dirks Hollander, afkomstig van Tzum, trouwde in 1868 met de oudste dochter van een herbergier uit Irnsum. Dat was Richtje Jorna en samen zetten zij de herberg van haar grootvader voort. Na haar vroegtijdig overlijden hertrouwt Johannes in 1875 met Gerbrig van Balen (ook uit Irnsum). In 1889 verkopen zij het etablissement.

Johannes Hollander (1842-1911) overleed in Workum, na een leven vol tegenslagen. Dit blijkt onder meer uit de tekst op de achterzijde van het bidprentje: ‘Het grootste lijden is zielelijden; veel smart kon de mensch verdragen, maar veel zielesmart breekt de lichaamskrachten’.

Opvallend is dat (bijna?) alle uitbaters van het ‘Wapen van Rauwerderhem’ katholiek waren. Lees hier het verhaal over de kasteleins van de oude herberg aan de Wijde Steeg.

Boek “Historische wandelroutes Jirnsum”

nov 23 Uncategorized

Op 27 november 2014 verscheen een nieuw boek over de historie van Jirnsum. Het behandelt de dorpsgeschiedenis in 24 beknopte hoofdstukken, met diverse foto’s van vroeger. Omroep LEO (Leeuwarden) zond op de dag van de presentatie een TV-reportage met de schrijver uit.

Bijzonder is dat elk hoofdstuk is gerelateerd aan een bepaalde (vertel)plek. De  meeste mensen willen namelijk graag weten WAAR iets was. De historische beschrijving is opgedeeld in 3 verschillende wandelroutes, van elk 8 hoofdstukken.

Daarnaast bevat het boek een korte ontstaansgeschiedenis van dit terpdorp aan de rivier, dat zich ontwikkelde tot een lintdorp. Een kaart met de drie wandelroutes completeert het geheel, zodat het ook goed mogelijk is om deze dorpsgeschiedenis thuis op de bank te lezen.

Uitgave: eigen beheer. Aantal pagina’s: 68. Te koop: op diverse adressen. Meer info en bestellen: zie Historische wandelroutes Jirnsum.

Het officiële dorpswapen

nov 01 Uncategorized

In het dorpswapen overheerst het rood. Dat is de kleur van het wapen van Rauwerderhem, de gemeente die voortkwam uit de eeuwenoude grietenij met dezelfde naam. Samen met Utingeradeel en Idaarderadeel ging Rauwerderhem op in de nieuwe gemeente Boarnsterhim, die bestond tot 31 december 2013.

Bij gemeenteraadsbesluit van 8 december 1985 zijn een wapen en een vlag vastgesteld voor de 18 dorpen van Boarnsterhim. Van sommige dorpen waren al wapens bekend. De andere (waaronder Jirnsum) zijn ontworpen door de Fryske Rie foar Heraldyk en geregistreerd in het “Genealogysk Jierboekje 1986” van de Fryske Akademy, publicatienummer 662.

De golvende zilveren baan over het rode veld van Rauwerderhem staat voor de rivier de Boarn. Het blauwe klaverkruis in het midden is het teken van Mauritius, de heilige aan wie de oorspronkelijke kerk op de oude dorpsterp van Irnsum was gewijd.

Het officiële dorpswapen is in 2014 gedigitaliseerd en voorzien van de dorpsslogan, zoals vastgesteld door Plaatselijk Belang Irnsum, na het uitschrijven van een wedstrijd onder de inwoners in 2013. Van het wapen met slogan is een weersbestendig paneel gemaakt, dat tegelijk met het nieuwe boek ‘Historische wandelroutes Jirnsum’ werd aangeboden.

Naschrift: Sinds zomer 2015 prijkt het dorpswapen onder de plaatsnaamborden bij de toegangswegen naar Jirnsum. Uiteraard is het ook te vinden op de dorps-site van Irnsum.

Personeelsfoto zuivelfabriek Irnsum

jul 27 Gebouwen By
Personeel van zuivelfabriek Irnsum

In 1913 of 1914 is deze groepsfoto gemaakt van het personeel van de zuivelfabriek. De foto was bewaard door een dochter van een van de afgebeelde mannen. Dat was Albert Postma, de 5e persoon van links op middelste rij. Hij was in 1894 geboren te Beetsterzwaag en werkte hier korte tijd (tot maart 1914, toen hij in militaire dienst moest) als plaatsvervangend machinist. Bij zijn vertrek kreeg hij een getuigschrift van de directeur. Dat was E. Kuiper, helemaal rechts op de foto, met voor hem zijn zoontje.

Na zijn diensttijd als mecaniciën op een torpedoboot (en na de Eerste Wereldoorlog) kreeg Postma in 1918 een aanstelling als machinist bij de ‘Electrische Centrale’ in Emmen. Daarbij kwam de aanbevelingsbrief van directeur Kuiper goed van pas. Maar in Irnsum was die inmiddels opgevolgd door Eeltje Banning, die fabrieksdirecteur bleef tot de sluiting in 1938.

Inloopmiddag met oude dorpsfoto’s

mei 12 Uncategorized

Het was gezellig druk in de Fermanje, afgelopen zondag (20 mei 2012). Er lagen albums met oude dorpsfoto’s, die aanleiding gaven tot hele conversaties over verdwenen gebouwen en wie-daar-ook-alweer woonde. Op het projectiescherm draaide continu een selectie van de mooiste foto’s van de afgelopen eeuw. Diverse mensen, ook van buiten Jirnsum, hadden foto’s meegebracht. Van de nog onbekende foto’s zijn digitale kopieën gemaakt. We willen deze mensen hartelijk dankzeggen.

Expositie historische dorpsfoto’s

mei 11 Uncategorized

Zondag 20 mei 2012 is er een gezellige inloopmiddag in de Fermanje te Jirnsum.

Kom ook kijken en herinneringen ophalen, of verhalen van vroeger met ons delen. Voor het eerst te zien: een uniek houtsnijwerk http://www.bovenlichten.net/id482.html uit Pybinga State.
Verder zijn we o.a. op zoek naar foto’s van de afgebroken gebouwen in de Wijde Steeg (oude herberg, winkels, huizen, boterwaag). Heeft u die? Ook tekeningen, documenten, of voorwerpen over de historie van Jirnsum kunt u laten zien en beoordelen. Van zulke zaken maken we graag een foto of een kopie, zodat u ze direct weer mee naar huis kunt nemen.
Plaats: De Fermanje, Rijksweg 138, Jirnsum. Datum: 20 mei 2012 van 13:00 tot 17:00 uur.